مزایای کشت گلخانه ای

گلخانه یکی از سازه های مهم در صنعت و رونق کشاورزی است. با توجه به رشد جمعیت در سطح جهان، تقریبا بدون گلخانه‌ها، تامین غذای بشر تقریبا ناممکن به نظر می‌رسد. کشاورزی یکی از پایه‌های مهم در هر نظام اقتصادی به شمار می‌رود و توسعه آن می‌تواند به تامین بخش بزرگی از نیازهای داخلی و رسیدن به خودکفایی کمک نماید. در این مسیر موانع زیادی وجود دارد که می‌تواند رونق کشاورزی را با مشکل مواجه سازد.

گلخانه‌ها، کشاورزی سنتی را بهبود بخشیده و بسیاری از چالش‌های کشاورزان را حل کرده است. این سازه‌های منحصربه فرد که از لوله گلخانه و پوشش‌های مخصوص ساخته می‌شوند، یک فضای مهندسی شده ایجاد می‌کنند که می‌توانید شرایط رشد بهتر و پرورش انواع گیاه را در هر منطقه جغرافیایی ایجاد کنید. با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی گلخانه‌ها و سازه‌های گلخانه‌ای را بررسی کنیم.

چرا گلخانه می‌سازیم؟

چالش‌های بسیاری در مسیر کشاورزی سنتی ادامه دارد که موانعی در مسیر درست رشد گیاه و صرفه اقتصادی ایجاد می کند. در حالی که گلخانه ها می توانند این موانع را از بین ببرند یا با روش های اصولی، آن را کنترل کنند. به عنوان مثال:

1. بحران آب و کاهش منابع آبی، چالش بزرگی برای همه کشورها به خصوص مناطق جغرافیای کم آب محسوب می‌شود. بنابراین همه کشورها سیاستی مبنی بر افزایش بهره‌وری در مصرف آب را در پیش گرفته‌اند. در برخی مناطق به دلیل شرایط نامناسب جوی، امکان تولید محصولات کشاورزی به روش سنتی وجود ندارد.
2. علاوه بر مشکل آب، آفات و بیماری‌های گیاهی علاوه بر کاهش کیفیت محصولات، هزینه‌های سرسام آوری را برای فعالان این حوزه به دنبال دارد.
3. تولید محصولات در خارج از فصل رشد و جذب بازارهای کشورهای دیگر، باعث پیشرفت و رونق اقتصای می‌شود.

امروزه کشت گلخانه‌ای به عنوان یک تکنولوژی جدید، طرفداران زیادی دارد. این روش کشت به کمک ساخت سازه گلخانه، امکان‌پذیر است و استفاده از آن می‌تواند مزایای زیادی به همراه داشته باشد.

 

کشت گلخانه‌ای چیست؟

کشت گلخانه‌ای یکی از جدیدترین روش‌های کشاورزی است که پرورش اما گلهای زینتی و محصولات کشاورزی، در یک محیط محدود و کنترل شده به نام گلخانه، کشت می‌شوند. این مکان، یک فضای مسقف و پوشیده است از این رو گیاهان را از گرمای بیش از حاصل از تابش مستقیم خورشید، سرمای هوا به خصوص در شب، حمله حیوانات جونده و آفات در امان نگه می‌دارد. اسکلت آن را عموما با لوله گالوانیزه گلخانه بنا می‌کنند تا در برابر میزان رطوبت داخل گلخانه، در امان بماند. شرایط آب و هوایی داخل گلخانه را می‌توان به کمک تجهیزات گلخانه‌ای کنترل و مدیریت کرد و بدین ترتیب فارق از شرایط منطقه جغرافیایی، هر نوع گیاهی را به مقدار زیاد پرورش داد.

کشت گلخانه‌ای یک روش مدرنیته از کشاورزی است که کلیه مراحل کاشت، داشت و برداشت در داخل این فضا انجام می‌شود. خاک و مقدار مصرف آب در آن قبل مدیریت است و تمام مزایا را برای یک کشاورزی اقتصادی و پر سود به همراه دارد.

مزایای کشت گلخانه ای چیست؟

طی سال‌های اخیر شاهد، رشد روز افزون گلخانه‌ها در سراسر کشور بوده‌ایم؛ به طوری که محصولات گلخانه‌ای یکی از شاخه‌های مهم صادراتی کشور به شمار می‌رود. مهم‌ترین مزایای کشت گلخانه ای شامل موارد زیر است:

• امکان تولید محصول در تمام فصول

هر گیاهی فقط در یک شرایط آب و هوایی خاص رشد و نمو دارد و در شرایط آب و هوایی و فصل قابلیت کاشت و برداشت دارند و خارج از محدوده زمانی، رشد ندارد یا امکان برداشت ندارید. به عنوان مثال میوه آلوچه و توت فرنگی مختص فصل بهار و اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد است. در حالی که مرکبات مربوط به فصل زمستانند. در گذشته خیار در زمستان و پاییز در بازار نبود.

اما به لطف گلخانه‌ها امروزه همه میوه‌ها در تمام فصول در بازار وجود دارند. در واقع کشاورزان به دلیل سرما، گرما، شرایط بارندگی و … برخی محصولات را نمی‌توانند در تمام فصل‌ها پرورش دهند.با احداث یک گلخانه مناسب، با کنترل عواملی مانند دما و رطوبت محصولات مختلف را در هر فصلی از سال پرورش داد.

• عدم نیاز به آفت کش برای کشت محصولات

  محیط گلخانه یک فضای بسته است و امکان ورود حشرات مختلف، جوندگان و آلودگی‌های محیطی به داخل وجود ندارد. از این رو در محصولات در خطر حمله آفات مختلف نیستند. شما می‌توانید در فضای گلخانه، بدون استفاده از مواد شیمیایی خطرناک سم پاشی، غذاهای سالم و ایمن‌تری تهیه کنید.

• صرفه‌جویی در مصرف آب

یکی از معضلاتی که بسیاری از کشاورزان بخصوص در کشور ما ایران، با آن روبرو هستند، کمبود آب مورد نیاز گیاه است. کم آبی و عدم آبیاری کافی و به موقع، منجر به ضررهای هنگفتی می‌شود. اما در گلخانه‌ها، نحوه آبیاری مدیریت می‌شود. روش های مختلفی برای آبیاری وجود دارد که محبوب‌ترین آن سیستم‌های آبیاری قطره‌ای است. مدیریت آبیاری با حفظ دما و رطوبت گیاهان کمتر باعث می شود با مصرف کمتر آب، گیاهی به خوبی سیراب شوند. همچنین آبی که در محیط گلخانه از خاک یا روی برگ ها تبخیر می‌شود، در محیط داخلی گلخانه مبحوس مانده، هدر نمی‌رود و مجدد به گیاه بر می‌گردد.

بنابراین می توان گفت با احداث گلخانه‌ها تا حد زیادی در مصرف آب مورد نیاز جهت رشد گیاهان صرفه‌جویی شده و آب به ‌صورت بهینه مصرف می‌گردد. در نتیجه محصولات بیشتر و با کیفیت‌تری نیز خواهیم داشت.

 

• انتخاب مکان باغبانی مطابق سلیقه خود

ساخت گلخانه محدود به نقطه جغرافیایی نیست. شما هر جایی در هر منطقه‌ای زمین داشته باشید، می‌توانید گلخانه راه اندازی کنید. حتی ممکن است بر روی یک پشت بام، گلخانه احداث کنید. شما می‌توانید زمین مناسب برای کشاورزی را مطابق سلیقه خود انتخاب می‌کنید و هر نوع گیاهی که مد نظرتان است؛ از گیاهان زینتی گرفته تا گیاهان دارویی و سبزیجات را پرورش دهید. خاک گلخانه محدود به خاک زمین منطقه جغرافیایی نیست. به عنوان مثال در ایران مرکزی، کشاورزی محدودتر بود. اما امروزه بهترین گلخانه‌ها در مناطق مرکزی ایران هستند. همچنین با تخصیص دادن مکان مناسب برای تجهیزات باغبانی دیگر نیازی به جا به جایی دائمی آن‌ها نخواهید داشت.

 

• محافظت از گیاهان در برابر تغییرات آب‌ و هوا

گلخانه، شرایط ایده‌آلی برای محافظت از گیاهان ایجاد می کند. محافظت در برابر کم آبی، آفات، حیوانات و پرنده ها، گرما و سرمای بیش تر حد، نور نامناسب و قطعا تغییرات آب و هوا. در استانهای مرکزی که هوای خشکی دارند، روزها بسیار گرم و شبها بسیار سرد است. به خصوص در فصل بهار و پاییز اختلاف دما بسیار است. در کشاورزی سنتی گیاه از این سرما در امان نیست و حتی ممکن است یخ بزند. یا در مناطق شمالی که زمان و مدت بارش مشخص نیست، هیچ‌چیز بهتر از محافظت نهایی گیاه با استفاده از کود ارگانیک در برابر اثرات نوسانات دمایی غیر فصلی، از جمله برف، یخبندان و امواج گرما نیست. چیزی که یک گلخانه را به یک سرمایه‌گذاری عالی برای شما تبدیل می‌کند، این است که می‌توانید سطح محافظت بالایی را برای گیاهان خود در برابر شرایط و تغییرات مخرب آب و هوایی سخت فراهم کنید.

• بهره بردن گیاه از نور خورشید

گلخانه‌ها، فضای مسقفی هستند که دیوار و سقف شفافی دارند که نور خورشید را به صورت غیر مضر و به مقدار کافی به گیاه می رسانند. در نتیجه گیاه از منابع طبیعی به مقدار کافی و استاندارد بهره می‌برد.

 

• خاک مناسب

خاک گلخانه می‌تواند خاک همان زمین باشد یا خاک مخصوص باشد. همچنین از کودهای مخصوص و مغزی به مقدار معین و کنترل شده استفاده می‌شود.

• حفظ انرژی

با توجه به فضای مسقف، میزان دمای داخل گلخانه و رطوبت راه فرار ندارد. بنابراین انرژی که کنترل دما و رطوبت داخل گلخانه استفاده شده، هدر نمی‌رود. در نتیجه در مصرف آب و برق صرفه جویی شده و همه چیز قابل کنترل است.

• استفاده چند منظوره

همانطور که گفتیم محیط گلخانه‌ها، یک محیط مهندسی شده است و به خاطر محیط کنترل شده گلخانه، می‌توان انواع گیاهان اعم از گلهای زینتی، سبزیجات، صیفی‌جات، گیاهان دارویی و هر آنچه را که مد نظرتان است، پرورش دهید. شما می توانید هر نوع گیاهی که در شزایط یکسان رشد می کنند را با هم پرورش دهید یا پس از پایان برداشت، محصول خود را عوض کنید.

• افزایش سودآوری

شرایط و مزایای احداث گلخانه به گونه ای است که محیطی را فراهم می‌کند که زمینه بهتر رشد گیاهان مهیا باشد. ضمن آنکه از گیاهان کاشته شده در برابر هر نوع آسیب محیطی محافظت می نماید. در این شرایط ضایعات کمتر هواهد بود و فروش محصولات بیشتر در فصول غیر رشد با قیمت بالاتر، سودآوری خود را افزایش دهید.

انواع گلخانه‌ها از نظر پوشش

اسکلت گلخانه از لوله گالوانیزه و پروفیل گلخانه شکل می‌گیرد. سپس این سازه فلزی به وسیله پوشش‌های شفاف، دیوار پوش و سقف پوش می‌شوند. پوشش گلخانه جنس‌های مختلفی دارد که با اتصال به لوله‌ها، محیط مناسبی را برای رشد گیاهان به وجود می‌آورد. به طور کلی گلخانه‌ها از نظر پوشش در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:

• پلاستیکی یا فیلم های نایلون

پوشش‌های پلاستیکی دارای جنس‌های مختلف پلی استر، PVC و UPVC هستند. پوشش پلاستیکی که اغلب از نوع پلی اتیلن است. از آنجا که وزن سبکی دارند به اسکلت‌های سنگین نیاز ندارند. همچنین باعث کاهش هزینه گرمایش تا حدود 40% نسبت به گلخانه‌های شیشه‌ای می‌شود. این پوشش معمولا به ماده مقاوم کننده در مقابل اشعه فرابنفش (UV)، آمیخته شده که طول عمر آن‌ها را تا حدود 3 سال افزایش می‌دهد. امروزه تمام گلخانه‌های مدرن از پوشش پلاستیکی دو لایه برای گرم کردن محیط گلخانه و صرفه جویی در مصرف انرژی استفاده می‌کنند.

• شیشه ای

این نوع گلخانه‌ها که جز پرهزینه‌ترین، گلخانه‌ها محسوب می‌شوند برای راه اندازی به اسکلت محکمی نیاز دارند. پوشش شیشه و مصرف بالای سوخت باعث افزایش قیمت این گلخانه‌ها شده است. گلخانه های شیشه‌ای دارای طول عمر و هزینه نگهداری بالاتری هستند و به دلیل قابلیت عبور نور در مناطق سردسیر و کم نور، کارایی زیادی دارند. با توجه به قیمت و وزن شیشه، کمتر برای ساخت  از آن بهره می‌برند. بلکه عموما از آن برای گلخانه های خانگی و کوچک بیشتر استفاده می شود.

• پلی کربنات

پلی کربنات هزینه کمتری نسبت به گلخانه‌های شیشه‌ای دارد و مقاومت بالای آن نسبت به پلاستیک باعث تقاضای زیاد برای آن شده است. ورق‌های پلی کربنات به علت وزن سبک، جایگزین مناسبی برای شیشه است.

 

معایب کشت گلخانه ای چیست؟

• استفاده گسترده از مصرف انرژی

یکی از اصلی‌ترین معایب کشت گلخانه‌ای، مصرف بالای انرژی در این سیستم است. گلخانه‌ها نیاز به حفظ دما، رطوبت، و نور مناسب دارند که این موارد نیازمند استفاده از سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و نورپردازی پیشرفته هستند. هرچند محیط بسته گلخانه، انرژی را در محیط حفظ می‌کند اما در نهایت دستگاه و تجهیزات گرمایشی – سرمایشی بسیار مصرف هستند و هزینه آنها نیز صنعتی حساب می‌شود.

• مشکلات زیست محیطی

استفاده از برخی مواد شیمیایی برای کنترل بیماری‌های گیاهی در گلخانه‌ها با توجه به هوای مبحوس ممکن است منجر به آلودگی آب‌ و خاک شود. همچنین، مصرف بالای انرژی و ازت در تولید کشت گلخانه‌ای منجر به افزایش گازهای گلخانه‌ای و تغییرات اقلیمی می‌شود.

• دسترسی به منابع آب

کشت گلخانه‌ای هم نیازمند آب است. این موضوع می‌تواند در مناطقی که با کمبود منابع آبی روبرو است، به خصوص در سال‌های خشک نیز، به چالش کشیده شود. چنانچه از روش‌های مدیریت بهینه آب استفاده نکنیم منجر به کاهش آب‌های زیرزمینی و سطحی و خطرات ناشی از آن می‌شود.

• مسائل اقتصادی

برای احداث و بهره‌برداری از یک گلخانه‌، به یک هزینه سرمایه‌گذاری اولیه نیاز است. هزینه ساخت گلخانه‌ای بسیار بالاست و این امر می‌تواند برای کشاورزان و کسب و کارهای کوچک، امکان دسترسی به این فناوری و سرمایه گذاری را محدود کند. همچنین، نوسانات قیمت‌ها و نوسانات بازار می‌تواند بر روند اقتصادی گلخانه‌داری تأثیر بگذارد.

 

کنترل رطوبت در گلخانه با تجهیزات پیشرفته

زمانی که رطوبت بیش از حد معین باشد می تواند باعث ایجاد کپک و قارچ می شود. در شمال کشور به خصوص در شهرهای همجوار دریا، این اتفاق به وفور می افتد. در زمین های کشت برنج می توانید قارچ را در بین برخی از نشاهای برنج ببینید. اما در گلخانه به واسطه تجهیزات پیشرفته و شرایط مسقف بودن، گرما و رطوبت داخل فضا قابل کنترل است. در هنگامی‌که شرایط داخل گلخانه بیش ‌از حد مرطوب می‌شود، احتمال ایجاد کپک، قارچ و بیماری وجود دارد. اما از مزایای کشت گلخانه ای این است که می‌توانید با داشتن تهویه مناسب، این محیط مرطوب را با هوای خشک و خنک‌تر جایگزین کنید و رطوبت را در حد مطلوب نگه‌ دارید.

اهمیت سیستم تهویه مناسب در گلخانه

تهویه یکی از نیازهای مهم وحیاتی در گلخانه‌ها و حفظ شرایط آب و هوایی داخل گلخانه هاست. عدم بهره بردن از تهویه مناسب می‌تواند باعث شود هوای داخل گلخانه به علت فتوسنتز گیاهان، سنگین و خطرناک باشد. حتی فتوسنتز را برای گیاه سخت می کند. گرما یا سرمای بیش از حد و غیر استاندارددر داخل گلخانه باقی بماند که موجب پژمردگی و نابودی محصولات گیاهی شود. همچنین  زمان مناسب برای آبیاری گیاهان را مشخص می‌کند. در حقیقت تهویه مناسب، یک سامانه حیاتی در کشاورزی است و برای مدیریت محیط داخل گلخانه به منظور افزایش عملکرد گیاهان و بهبود شرایط رشد آنها استفاده می‌شود.

کنترل دما در گلخانه‌ها

قابلیت کنترل دما یکی دیگر از مزایای کشت گلخانه‌ای است. گیاهان در مورد دما کمی حساس هستند. دمای گرم می‌تواند باعث پژمردگی آنها شود و دمای سرد می‌تواند مانع رشد و تولید آنها شود. خوبی گلخانه‌ها این است که دما را می‌توانید کنترل کنید. تهویه‌های مخصوص می‌توانند همزمان که هوای خنک را وارد گلخانه می‌کنند هوای خیلی گرم را خارج نماید و بلعکس. در حالی که در کشاورزی سنتی این امکان وجود ندارد.

در بین تجهیزات کنترل دمای گلخانه می‌توانید از ترموستات‌های مخصوص گلخانه استفاده کنید. ترموستات به شما کمک می‌کند که حتی وقتی نمی‌توانید به‌صورت دائم از روی دماسنج دمای گلخانه را تنظیم کنید، به‌صورت خودکار وقتی دما بیش ‌از حد گرم یا سرد می‌شود دستگاه تهویه را روشن کند و دمای مناسب را قبل از تخریب گیاهان ایجاد نماید.

 

وضعیت تولید محصولات گلخانه‌ای در جهان و ایران

صنعت کشت گلخانه ای یک صنعت جهانی است و به عنوان منابع اصلی تولید غذا برای جمعیت جهان شناخته می‌شوند. این صنعت جهانی، در هر منطقه جغرافیایی عملکرد خوب و نتیجه بخشی را نشان داده است.

1. صنعت کشت گلخانه‌ای در آمریکای شمالی به عنوان بزرگترین صنعت گلخانه در جهان شناخته می‌شود. آمریکای شمالی بیش از ۳۰ درصد از بازار جهانی محصولات گلخانه‌ای را به خود اختصاص داده است. این صنعت به خاطر شرایط آب و هوایی مطلوب و تقاضای زیاد برای محصولات تازه در ایالات متحده و کانادا بیشتر متمرکز است.
2. اروپا دومین رتبه را در کشت گلخانه‌ای را در سطح بین المللی دارند و بیش از ۲۰ درصد از بازار جهانی را به خود اختصاص داده است. هلند به عنوان کشور گلخانه‌ای معرف است و پس از آن این صنعت اسپانیا و ایتالیا متمرکز است.
3. صنعت گلخانه ای پس از اروپا در آسیا رواج دارد و بیش از ۱۵ درصد از بازار جهانی را به خود اختصاص داده است. این صنعت در چین، ژاپن و کره جنوبی بیشتر متمرکز است.
4. آمریکای جنوبی چهارمین رتبه را در صنعت گلخانه‌ای جهان دارد. این منطقه بیش از ۱۰ درصد از بازار جهانی محصولات گلخانه‌ای را به خود اختصاص داده است. این صنعت در برزیل، آرژانتین و شیلی متمرکز است.
5. صنعت کشت گلخانه‌ای آفریقا کوچکترین صنعت در جهان است و کمتر از ۵ درصد از بازار جهانی را به خود اختصاص می‌دهد. این صنعت در آفریقای جنوبی، مصر و مراکش متمرکز شده است.

صنعت کشت گلخانه‌ای، سهم بزرگی در اقتصاد جهانی دارد. این صنعت علاوه بر خرید و فروش مواد غذایی گیاهی، برای میلیون‌ها نفر، شغل و درامد ایجاد می کند.

صنعت گلخانه در ایران، طی سالهای اخیر، پیشرفت بسیاری داشته است و بسیاری از کشاورزان ایرانی به خصوص در ایران مرکزی، با توجه به کاهش حجم منابع آبی کشور، به کشت گلخانه‌ای روی آورده‌اند. در این راستا، علاوه بر تغییر در سبک کشاورزی، مشاغل مرتبطی نیز مثل تولید لوله و پروفیل گلخانه، تولید شیشه و پوشش‌های گلخانه ای، تولید و تعمیرات سایر تجهیزات گلخانه‌ای نیز شکل گرفته است. طبق آمار منابع معتبر داخلی، طی بیست سال آینده رشد صنعت گلخانه ای در ایران یک اتفاق مثبت خواهد بود که به تقاضای رو به رشد برای محصولات تازه، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و بهبود امنیت غذایی کمک می‌کند.

سهم گلخانه ایران در گلخانه داری

وضعیت گلخانه‌های کشور در سال ۱۳۹۹ مورد بررسی قرار گرفت. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تعداد کل گلخانه‌های کشور در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ با رشد ۱/ ۳ درصدی روبه‌رو بوده است. طبق آمار دریافتی سال ۱۳۹۹ از سازمان آمار کشور، تعداد کل گلخانه های کشور برابر ۲۲۴۷۷ عدد به مساحت کل ۹۸۵۶ هکتار می باشد. از این تعداد، ۲۰۶۳۲ گلخانه فعال و الباقی غیر فعال می باشند. جالب است بدانید سهم استان تهران برابر ۲۱٪، کرمان ۱۹٪، اصفهان ۱۶٪، یزد ۱۰٪، مرکزی ۵٪ و سایر استان ها ۲۹٪ از مساحت کل گلخانه‌ها می‌باشد.

منابع معتبر داخلی ادعا می‌کنند که سهم گلخانه ایران در گلخانه داری، تا پایان سال ۱۳۹۸، معادل 0.6 درصد سطح گلخانه‌های جهان رسیده است.

کلام پایانی

گلخانه ها نقش مهمی در صنعت کشاورزی دارند. لوله گلخانه یکی از اجزای اصلی سازه گلخانه به شمار می‌رود و در صورتی که محصول با کیفیتی خریداری نشود، هزینه‌های تعمیرات افزایش و میزان سود آوری کاهش می‌یابد. مجموعه پتروگرایش با تولید و فروش لوله گلخانه گالوانیزه فابریک و گرم بخش مهمی از نیازهای فعالان در حوزه کشت گلخانه‌ای را تامین می‌کند. شما می‌توانید برای اطلاع لیست قیمت لوله گلخانه ای و خرید این محصولات با کارشناسان پتروگرایش تماس حاصل فرمایید.